Hoofdstukken
Voorwoord
2023 was een bijzonder en leerzaam jaar waarin we het hoogste aantal beslissingen ooit namen. Commissievoorzitter Arlette Schijns en directeur Monique de Groot kijken hierop terug en delen verschillende mijlpalen.
2023 in cijfers
Aanvragen
In 2023 ontving het Schadefonds 10.756 reguliere aanvragen. Het is goed om te zien dat steeds meer slachtoffers de weg naar het Schadefonds weten te vinden.
Totaal aantal aanvragen
Overige aanvragen
Beslissingen
Het Schadefonds neemt in principe een beslissing op iedere aanvraag die binnenkomt. We behandelen de aanvragen op volgorde van ontvangst. In 2023 nam het Schadefonds 11.819 beslissingen. Het aantal beslissingen dat we namen in 2023 lag weer hoger dan in 2022. Dit is een mooie prestatie omdat in 2023 medewerkers uit het reguliere proces ook werkten aan de Tijdelijke regeling financiële tegemoetkoming voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg. Aanpassingen in werkprocessen zorgden ervoor dat we veel beslissingen konden nemen en dat de kwaliteit van onze dienstverlening op niveau bleef.
2021
Totaal
9.265
2022
Totaal
11.342
2023
Totaal
11.819
Doorlooptijden
Het Schadefonds handelt een aanvraag in maximaal 26 weken af. Intern hanteren wij een doelstelling van gemiddeld 12 weken doorlooptijd per aanvraag. Vergeleken met 2022 is de gemiddelde doorlooptijd met één week gedaald naar 15 weken, dat is positief. Vooral omdat de afhandeling van het hoge aantal aanvragen voor de Tijdelijke regeling financiële tegemoetkoming voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg ook gevolgen had voor de reguliere doorlooptijden in 2023.
Uitgekeerde bedragen
Het totaal van de uitgekeerde bedragen in 2023 is 23,6 miljoen euro. Het gemiddelde uitkeringsbedrag in 2023 is hoger dan in 2022. We zien dat er meer uitkeringen zijn in hogere letselcategorieën, daardoor stijgt het gemiddelde bedrag.
Totaal uitgekeerd bedrag
(bedragen in miljoenen)
Gemiddeld uitkeringsbedrag
Ontvangsten CJIB
€ 1.763.570
Slachtoffers die een tegemoetkoming ontvingen van het Schadefonds, krijgen soms nog een schadevergoeding van de dader. In dat geval verrekent het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) de nieuwe vergoeding met de eerdere tegemoetkoming van het Schadefonds. In 2023 vonden er 1.512 verrekeningen plaats, een stijging van 15% ten opzichte van 2022. In totaal ontving het Schadefonds 1.763.570 euro van het CJIB.
Bureaukosten
€ 10.286.675
In 2023 bedroegen de bureaukosten van het Schadefonds 10.286.675 euro. Deze kosten vallen binnen het vastgestelde budget.
Klachten
In 2023 zijn 9 klachten ingediend met betrekking tot de reguliere taak van het Schadefonds. Dit is een daling van 5 klachten vergeleken met 2022. Het aantal klachten is, als we kijken naar het aantal beslissingen en het contact dat we met aanvragers hebben, bijzonder laag. De klachten gaan onder andere over de omgang met medewerkers en het toetsen van de aannemelijkheid. Dit bevestigt hoe belangrijk aanvragergericht werken is. Om hiervan te leren bespreken we de klachten met de betrokken medewerkers.
2023
Totaal
9
Bezwaren
Een bezwaar indienen kan als de aanvrager het niet eens is met de beslissing. In 2023 behandelden wij 715 bezwaren, een stijging van 23% vergeleken met 2022. Dit komt voor een deel omdat we in 2023 een hoger aantal beslissingen namen. Van de bezwaren in 2023 was 45% ongegrond en ongeveer 30% gegrond. Een belangrijke reden voor het alsnog gegrond verklaren van een bezwaar is dat de aanvrager nieuwe informatie aanlevert, die niet eerder gedeeld was met het Schadefonds.
Bij een bezwaarprocedure hoort vaak ook een hoorzitting. In 2023 werden 439 hoorzittingen gehouden, zowel op kantoor als online.
2023
Totaal
715
2022
Totaal
579
2021
Totaal
504
Voorlichting
In 2023 heeft het Schadefonds bijna 40 voorlichtingen gegeven aan onder andere Slachtofferhulp Nederland, de politie, het Openbaar Ministerie, de advocatuur en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Voor Slachtofferhulp Nederland maakten we een voorlichtingsvideo waarin we uitleggen hoe een slachtoffer een tegemoetkoming kan krijgen van het Schadefonds. Ook hebben we de minister van Justitie en Sociale Zaken van Aruba ontvangen, hij onderzoekt de mogelijkheden voor een schadefonds op Aruba. De minister maakte kennis met het Schadefonds op basis van de reis van de aanvrager. De reis van de aanvrager laat zien welke stappen er zijn om een aanvraag bij het Schadefonds te doen.
Aanvragen per misdrijfcategorie
Slachtoffers van verschillende soorten misdrijven kunnen bij het Schadefonds terecht. In 2023 ontving het Schadefonds de meeste aanvragen voor mishandeling (43,42%), gevolgd door misdrijven tegen de zeden (16,51%). We zien ten opzichte van 2022 geen grote veranderingen.
2023
Totaal
100
2022
Totaal
100
2021
Totaal
100
Caribisch Nederland
Aanvragen
Sinds 1 april 2019 is het mogelijk om een aanvraag in te dienen voor geweldsmisdrijven die na 1 januari 2017 zijn gepleegd op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. In 2023 ontvingen wij 21 aanvragen, dit is minder dan in 2022. Uit een evaluatie blijkt dat het aantal aanvragen in Caribisch Nederland (CN) lager is dan vooraf was ingeschat. Vanuit de liaison Justitie en Veiligheid (liaison JenV) hoorden we dat de criminaliteit in CN gedaald is ten opzichte van 2019. We vragen via de liaison JenV aandacht voor aanvragen van huiselijk geweld en kindermishandeling in CN. Ondanks dat huiselijk geweld het meest gepleegde misdrijf is op de eilanden, zien we dit niet terug in top 3 van de misdrijfcategorieën waar de meeste aanvragen voor worden ingediend. In totaal keerde het Schadefonds 57.500 euro uit in 2023.
Totaal aantal aanvragen
Aanvragen per eiland
Bonaire
Saba
Sint Eustatius
Beslissingen
2021
Totaal
21
2022
Totaal
25
2023
Totaal
26
Totaal uitgekeerd bedrag
Gemiddeld uitkeringsbedrag
Aanvragen per misdrijfcategorie
De aanvragen voor Caribisch Nederland zijn verdeeld over een aantal misdrijfcategorieën. Na corona zou de criminaliteit gedaald zijn, dit kan de reden zijn voor het lagere aantal aanvragen.
2021
Totaal
20
Geen aanvragen
Er zijn geen aanvragen gedaan op de volgende categorieën;
Afpersing en bedreiging, Misdrijven tegen de persoonlijke vrijheid, Veroorzaken ongeval met letsel/dood, Misdrijven tegen het openbaar gezag, Mensenhandel
2022
Totaal
28
Geen aanvragen
Er zijn geen aanvragen gedaan op de volgende categorieën;
Afpersing en bedreiging, Diefstal met geweldpleging, Brandstichting/ontploffing, Veroorzaken ongeval met letsel/dood, Misdrijven tegen het openbaar gezag, Misdrijven tegen het openbaar gezag, Mensenhandel
2023
Totaal
21
Geen aanvragen
Er zijn geen aanvragen gedaan op de volgende categorieën;
Afpersing en bedreiging, Diefstal met geweldpleging, Brandstichting/ontploffing, Veroorzaken ongeval met letsel/dood, Misdrijven tegen het openbaar gezag, Mensenhandel, Geen registratie
Tijdelijke regeling geweld in de jeugdzorg
Van 1 januari 2021 tot en met 31 december 2022 konden aanvragen worden ingediend voor de Tijdelijke regeling financiële tegemoetkoming slachtoffers geweld in de jeugdzorg. Deze regeling was voor personen die tussen 5 mei 1945 en 12 juni 2019 als minderjarige slachtoffer waren van bovenmatig geweld of dwangarbeid tijdens hun verblijf in een pleeggezin, instelling, doven- of blindeninternaat of opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen. Het ging om minderjarigen die onder verantwoordelijkheid van de overheid zijn geplaatst. Slachtoffers konden een aanvraag indienen voor een financiële tegemoetkoming van 5.000 euro. De regeling hebben we uitgevoerd in opdracht van de ministeries van Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Aanvragen
Het aantal aanvragen voor deze regeling was boven alle verwachtingen. Het totaal aantal aanvragen is 27.454. Vooraf was een inschatting gemaakt van 2.000 aanvragen in totaal. We hebben heel hard gewerkt om alle aanvragers op tijd van een beslissing te voorzien. In 2021 en 2022 hebben we extra menskracht aangetrokken en werkprocessen aangepast. Ook in 2023 waren we nog volop bezig om de grote hoeveelheid aanvragen af te handelen. We zijn in 2024 nog bezig met de afhandeling en administratie van een enkele aanvraag, klachten en herzieningen. Verder lopen er nog enkele bezwaar- en (hoger) beroepszaken.
Aanvragen Tijdelijke regeling geweld in de jeugdzorg
Beslissingen
Tijdelijke regeling geweld in de jeugdzorg
2021
Totaal
3.900
2022
Totaal
7.226
2023
Totaal
15.219
Vormen van jeugdzorg
In de aanvragen werden verschillende vormen van jeugdzorg genoemd waarbinnen aanvragers het geweld ervaarden. De volgende vormen van jeugdzorg zijn onderscheiden:
Vormen van jeugdzorg
De aantallen zijn afgerond, omdat een aantal aanvragers in verschillende instellingen en/of pleeggezinnen zat. Hierdoor is het totaal aantal hoger dan het aantal aanvragen. Deze aantallen bestaan uit toewijzingen en afwijzingen.
Onder jeugdzorginstelling vallen instellingen zoals residentiële jeugdzorg, jeugd-ggz, residentiële gehandicaptenzorg en blinden- of doveninternaten. Onder pleeggezin valt ook een gezinshuis. Onder ‘overig’ komen verschillende typen instellingen voor zoals internaten, crisisopvang en naschoolse opvang. Het is geen limitatieve opsomming.
Doorlooptijden
De doorlooptijd is in 2023 was 31 weken, dit is bijna gelijk gebleven aan de doorlooptijd van 2022 (32 weken). Door meer medewerkers in te zetten en werkprocessen aan te passen, konden we de doorlooptijd gelijk houden aan die in 2022. Deze doorlooptijd is veel langer dan bij reguliere aanvragen, dat komt door het hoge aantal aanvragen.
Uitgekeerde bedragen
In 2023 betaalde het Schadefonds 65,2 miljoen euro aan slachtoffers van geweld in de jeugdzorg. In totaal heeft het Schadefonds 111,5 miljoen euro uitgekeerd op de Tijdelijke regeling.
Totaal uitgekeerd bedrag
(Bedragen in miljoenen)
Bureaukosten
€ 6.950.214
In 2023 bedroegen de bureaukosten van het Schadefonds voor de Tijdelijke regeling 6.950.214 euro.
Klachten
Het aantal klachten in 2023 is hoger dan in 2022, maar gelet op het aantal beslissingen in 2023 is dit een heel laag aantal. De klachten gingen onder andere over de omgang met de aanvragers en de doorlooptijd. De klachten bespraken we met de medewerkers zodat we hiervan kunnen leren.
Klachten
Totaal
22
Bezwaren
Als een aanvrager het niet eens is met de beslissing van het Schadefonds, kan de aanvrager bezwaar indienen. In 2023 zijn er veel meer beslissingen genomen dan in 2022, hierdoor is het aantal bezwaren gestegen. Ook is het aantal ongegronde bezwaren hoger. Bij veel aanvragen kon het bovenmatige geweld niet worden vastgesteld op basis van de aangeleverde informatie.
2023
Totaal
206
2022
Totaal
112
2021
Totaal
78
Stand van de uitvoering
In deze stand van de uitvoering gaan wij in op dilemma’s die wij ervaren in de uitvoering. We focussen op onze dienstverlening aan de aanvrager, waarbij we oog hebben voor maatwerk. We geven aan wat wij hier zelf aan kunnen doen en wat wij nodig hebben van anderen. We gaan in op een nieuw dilemma en geven aan hoe het nu is met de eerder gesignaleerde hardvochtigheden.
Dilemma's
Wet seksuele misdrijven
Zoals het er nu naar uitziet treedt de Wet seksuele misdrijven per 1 juli 2024 in werking. Het is nog onduidelijk wat voor effect deze wet op het Schadefonds heeft als het gaat om de aantallen aanvragen. Als het aantal aanvragen bij het Schadefonds flink gaat stijgen, heeft dat effect op de doorlooptijden. Slachtoffers moeten dan langer wachten totdat zij een beslissing van ons krijgen. De wet ziet alleen toe op misdrijven die na 1 juli 2024 plaatsvinden.
Wat doen wij?
Implementatieplan
We bereiden ons voor met een goed implementatieplan, inclusief aanpassingen in de werkprocessen. Daardoor staan we klaar om aanvragen in behandeling te nemen.
Impactanalyse
We hebben een extern bureau gevraagd een eerste inschatting van impact te maken op basis van de beschikbare gegevens bij ons en bij ketenpartners. Dit is lastig omdat het gaat om nieuwe delicten die tot nu toe niet omschreven waren, zoals schuldaanrandingen en schuldverkrachtingen.
Wat hebben we nodig van anderen?
Kennisdeling
Kennis uitwisselen met andere organisaties zoals Slachtofferhulp Nederland en Centrum Seksueel Geweld die ook te maken hebben met de effecten van deze wet.
Verkenning omgaan met (te) hoge instroom
Met het ministerie van Justitie en Veiligheid kijken we al naar mogelijke scenario’s en maatregelen hoe we ermee omgaan als de instroom zo hoog wordt dat het niet meer uitvoerbaar is.
Hardvochtigheden in de uitvoering
Kring der gerechtigden
Er zijn verschillen in wie waar een schadevergoeding kan vragen. Broers en zussen komen in geval van overlijden of ernstig blijvend letsel van een slachtoffer, als gevolg van een opzettelijk gepleegd geweldsmisdrijf of dood door schuld in aanmerking voor een tegemoetkoming bij het Schadefonds. Zij hebben geen recht op schadevergoeding volgens de Wet Affectieschade. In de Wet Affectieschade hebben naasten en nabestaanden, indien sprake is van een duurzame zorgrelatie in gezinsverband, recht op schadevergoeding. Hieronder vallen ook stief- en pleegrelaties. Echter stiefouders komen niet in aanmerking voor een tegemoetkoming van het Schadefonds.
Wat doen wij?
Hardheidsclausule in artikel 8 van de Wet schadefonds geweldsmisdrijven (Wsg)
Door toepassing van de hardheidsclausule in artikel 8 van de Wsg, kunnen we in uitzonderlijke gevallen toch een uitkering geven aan naasten en nabestaanden in een stiefrelatie. Deze oplossing is alleen niet geschikt voor alle gevallen.
Door toepassing van de hardheidsclausule in artikel 8 van de Wsg, kunnen we in uitzonderlijke gevallen toch een uitkering geven aan naasten en nabestaanden in een stiefrelatie. Deze oplossing is alleen niet geschikt voor alle gevallen.
Wat hebben we nodig van anderen?
Gelijktrekken Wsg en Wet Affectieschade
We hebben eerder aangegeven dat we aan willen sluiten bij de kring der gerechtigden zoals weergegeven in de Wet Affectieschade voor wat betreft stiefrelaties. Daarnaast is het wenselijk dat broers en zussen opgenomen worden in de Wet Affectieschade. Op deze manier kunnen wij tegemoet blijven komen aan broers en zussen, maar ook recht doen aan het feit dat er steeds meer samengestelde gezinnen in Nederland zijn. Op 14 september 2023 vond een rondetafelgesprek met deskundigen en nabestaanden plaats in de Tweede Kamer. Wij namen hieraan deel en zijn benieuwd naar het vervolg. Op 13 februari 2024 nam de Tweede Kamer een motie aan van Ulysse Ellian van de VVD om op korte termijn ook broers en zussen recht te geven op vergoeding van affectieschade. In 2024 vindt een evaluatie plaats van de Wet Affectieschade, dan wordt ook gekeken naar aanspraakgerechtigden.
Nederlandse slachtoffers in het buitenland
Het Schadefonds Geweldsmisdrijven kan alleen een financiële tegemoetkoming uitkeren aan een slachtoffer, nabestaande of naaste als het geweldsmisdrijf op Nederlands grondgebied plaatsvond. De commissie-Donner adviseerde in 2021 om hier anders mee om te gaan. Zij geeft aan dat een tegemoetkoming door het Schadefonds gebaseerd is op solidariteit, erkenning en het weer op weg te helpen van slachtoffers van (opzettelijk gepleegde) geweldsmisdrijven. Daarom vindt de commissie het vooral belangrijk dat het slachtoffer in Nederland woont en werkt en niet zozeer waar het geweldsmisdrijf heeft plaatsgevonden. Wij zijn het hiermee eens. Ervaring leert dat de internationale aanvragen die wij begeleiden zelden tot een uitkering leiden.
Wat doen wij?
Schadefondsen in de EU
Het Schadefonds heeft een actieve rol in de samenwerking en kennisdeling met de Schadefondsen in de EU.
In gesprek met het ministerie van Justitie en Veiligheid
Op verzoek van het ministerie hebben we achtergrondinformatie aangeleverd over het hoe en waarom van een proeftuin ‘slachtoffer in het buitenland’.
Wat hebben we nodig van anderen?
Opstellen juridische grondslag voor proeftuin ‘slachtoffer in het buitenland’
Wij starten graag een proeftuin met België en Duitsland om ervaring op te doen met slachtoffers die in deze landen een geweldsmisdrijf is overkomen. De demissionaire minister voor Rechtsbescherming heeft hier positief op gereageerd in de beleidsreactie op het rapport Adviescollege onderzoek stelsel schadevergoeding voor slachtoffers van strafbare feiten (2 juni 2023). Hij stelde wel als voorwaarde dat er duidelijkheid moet zijn over de juridische grondslag. We wachten op de uitkomst van deze discussie.
Op termijn aanpassen regelgeving
Als de proeftuin positief resultaat oplevert, dan is aanpassing van de Wet schadefonds geweldmisdrijven noodzakelijk. Nu staat namelijk expliciet genoemd dat het misdrijf op Nederlands grondgebied moet hebben plaatsgevonden.
Digitalisering gegevensuitwisseling tussen ketenpartners
Voor de beoordeling van de aannemelijkheid van het verhaal van de aanvrager dienen de aanleiding, toedracht en omstandigheden van wat is gebeurd met objectieve informatie te worden onderbouwd. Deze informatie wordt gedeeltelijk aangeleverd door de aanvrager, bijvoorbeeld door het meesturen van een aangifte. Regelmatig vragen we informatie op bij onder andere politie en het Openbaar Ministerie (OM). Bijvoorbeeld meldingen die zijn gedaan bij de politie of processen verbaal van getuigen of bevindingen. In 2023 hebben we ook gewerkt aan het vraagstuk van de juiste juridische grondslag voor uitwisselen van gegevens, maar er is beperkte vooruitgang geboekt. We beseffen dat dit langdurige processen zijn.
Wat doen wij?
Convenanten met politie en OM
Wij vinden het belangrijk dat de aanvragers op tijd een zorgvuldig afgewogen beslissing van ons krijgen. Daarbij zijn we voor een groot deel afhankelijk van de gegevens bij de politie en het OM. Denk hierbij aan informatie uit het politieonderzoek. We hebben soms een volledig proces-verbaal nodig, een (tegen)aangifte, verslag van een informatie gesprek of eerder gedane meldingen. We hebben samenwerkingsafspraken met de politie en het OM om de uitwisseling van informatie te bevorderen. We geven ook voorlichting aan medewerkers van de politie en het OM over het Schadefonds en het belang van deze informatie-uitwisseling.
Wat hebben we nodig van anderen?
Privacybescherming
We willen aandacht vragen voor het dilemma tussen integrale dienstverlening en privacybescherming. De wens om vanuit verschillende organisaties integrale dienstverlening te bieden aan slachtoffers, komt niet altijd overeen met de privacy vereisten die gegevensuitwisseling tussen organisaties beperken.
Gedeelde prioriteit digitalisering
Het opvragen van dossierstukken doen we via beveiligd e-mailverkeer of door te bellen naar het Slachtofferloket politie of Informatiepunt Slachtoffers OM. Het digitaliseren van de uitwisseling van gegevens zou veel werk schelen voor alle betrokken partijen. We blijven hierover in contact met politie en OM.
Beleid
5 overkoepelende thema's uit het Meerjarenplan 2022-2026
In 2022 heeft het Schadefonds het meerjarenplan 2022-2026 opgesteld. Dit meerjarenplan gaat in op de thema’s en ambitie van het Schadefonds Geweldsmisdrijven voor de komende jaren. Omdat ontwikkelingen snel kunnen gaan en ook anders kunnen lopen dan voorzien kijken we ieder jaar hoe we ervoor staan en passen het zo nodig aan. In het meerjarenplan zijn vijf thema’s benoemd, waar we de komende jaren aan werken:
De juiste doelgroep persoonsgericht bereiken
Effectieve en efficiënte uitvoering
Duidelijke positie in de slachtofferketen
Ontwikkelen en delen van kennis
Moderne, effectieve en slagvaardige organisatie
Voorbereiding Wet seksuele misdrijven
Op 4 juli 2023 nam de Tweede Kamer het wetsvoorstel Wet seksuele misdrijven (Wsm) aan. Met deze wet worden de definities van de delicten verkrachting en aanranding uitgebreid. Daardoor worden meer situaties strafbaar en die vallen dan ook onder de reikwijdte van het Schadefonds. Met dit wetsvoorstel worden meerdere wijzigingen doorgevoerd in het Wetboek van Strafrecht en in de Wet Schadefonds geweldsmisdrijven, zoals:
- schuldverkrachting komt onder de reikwijdte van het Schadefonds te vallen;
- schuldaanranding is hieraan toegevoegd met een amendement.
Meten is weten: aanvragerbejegening
We vinden het belangrijk wat aanvragers van onze dienstverlening vinden. Over het algemeen zijn aanvragers tevreden met onze dienstverlening. Dit blijkt uit de resultaten van het brede aanvrager-tevredenheidsonderzoek en de Slachtoffermonitor. Aanvragers zijn tevreden met onderdelen die te maken hebben met privacy, professionaliteit en bejegening. We maakten een plan van aanpak voor de aanbevelingen. Deze gaan vooral over het delen van informatie op onze website. Zo plaatsten we informatie op de website over het aanvraagproces, bijvoorbeeld welke documenten wij nodig hebben. De nieuwe online aanvraagformulieren helpen hier ook bij. We vermelden nu ook welke bewijsmiddelen nodig zijn voor een aanvraag. En met wat voor soort letsel je niet terecht kunt bij het Schadefonds. Daarnaast is de vragenlijst (Quickscan) op de website een handig hulpmiddel om te kijken of een aanvraag doen zinvol is. Ook gaven we invulling aan de vraag om aanvragers door te sturen naar andere organisaties. Medewerkers informeren aanvragers over ketenpartners, als zij hier naar vragen of naar op zoek zijn.
Adviesrapport commissie-Donner
In 2021 bracht commissie-Donner het adviesrapport ‘Op verhaal komen’ uit. Dit is per brief op 16 april 2021 aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 2020-2021, 33552 nr. A). We hebben deelgenomen aan de werkgroepen en de stuurgroep. Op 2 juni 2023 heeft de demissionair minister voor Rechtsbescherming zijn reactie op dit rapport verstuurd aan de Tweede Kamer (TK 2022-2023, 33552-83). Er wordt beperkt invulling gegeven aan het weloverwogen complete pakket van aanbevelingen van commissie-Donner.
Doorontwikkeling dienstverlening
In 2023 werkten we hard aan de ontwikkeling van nieuwe online aanvraagformulieren. Hiermee willen we het aantal kansrijke aanvragen verhogen. Ook hebben we onze website teksten herschreven op taalniveau B1, dit betekent eenvoudig Nederlands. Dit sluit aan bij het beleid van de Rijksoverheid.
Onderzoek gevolgen slachtofferschap
In samenwerking met het Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) is er een onderzoek gedaan naar de gevolgen van slachtofferschap. Er werd onderzocht in welke mate de uitgekeerde tegemoetkomingen van het Schadefonds Geweldsmisdrijven kunnen bijdragen aan het herstel van negatieve gevolgen van slachtofferschap. De belangrijkste resultaten zijn dat slachtoffers die een in hun ogen rechtvaardige uitkering ontvangen, een betere mentale en fysieke gezondheid hebben. De rechtvaardige uitkering houdt in dat slachtoffers het gevoel hebben dat de uitkering die zij ontvingen passend is gezien het letsel dat zij hadden ten tijde van het indienen van de aanvraag. Maar ook dat de uitkering passend is gezien de inspanning en tijd die zij hebben verricht voor het indienen van een aanvraag.
Kennisdeling
Boek bijdragen
We vinden het belangrijk onze kennis te delen met anderen om de dienstverlening aan slachtoffers te verbeteren. Daarom leverden we bijdragen aan de boeken ‘What Works: effectieve ondersteuning voor slachtoffers’ en ‘Slachtoffers, Onderzoek, beleid en praktijk’.
Symposium erkenning en herstel
Op 7 april organiseerden we een mini symposium voor het afscheid van Ludo Goossens als voorzitter van de Commissie. Vanuit verschillende perspectieven werd gekeken naar erkenning en herstel.
- ervaringsdeskundige: slachtoffers willen menselijkheid door erkenning, bevestiging en steun.
- onderzoek: de kijk op erkenning is te rigide – er is teveel aandacht voor geld. Als we nadenken over bredere vormen van erkenning, dan is dat goed voor het herstelproces.
- wetenschap: het betrekken van de doelgroep bij de vormgeving en uitvoering van nieuwe regelingen is van cruciaal belang. Ga het gesprek aan! Herstel is het doel, financiële compensatie is één van de middelen.
Samenwerking
De samenwerking met ketenpartners is in 2023 voortgezet en uitgebreid. We blijven betrokken met ketenpartners bij de doorontwikkeling van mijnslachtofferzaak.nl.
Samenwerking met Slachtofferhulp Nederland
Slachtofferhulp Nederland (SHN) is voor het Schadefonds een belangrijke doorverwijzer. SHN dient veel aanvragen in voor slachtoffers. Er is veel contact tussen het Schadefonds en SHN. In 2023 gaven we meerdere voorlichtingen en startten we met het uitwisselen van informatie ter verbetering van de dienstverlening. Bij beide organisaties maken we hiervoor gebruik van de reis van de aanvrager.
Samenwerking met Perspectief Herstelbemiddeling
In 2023 hebben we weer samengewerkt met Perspectief Herstelbemiddeling. We organiseerden een kenniscafé waarin aandacht was voor herstelbemiddeling en wat we hiermee kunnen doen vanuit het Schadefonds voor aanvragers. Bijvoorbeeld aanvragers informeren over het bestaan van Perspectief Herstelbemiddeling. Ook hebben we een bijeenkomst georganiseerd met Slachtofferhulp Nederland en Perspectief Herstelbemiddeling waarbij we wetenschappelijke inzichten deelden over de betekenis van ons handelen voor de burger.
Samenwerking met lotgenotenorganisaties
In 2023 overlegden we verschillende keren met meerdere lotgenotenorganisaties die betrokken waren bij de Tijdelijke regeling geweld in de jeugdzorg. Wij vonden het prettig om hen te informeren over hoe de uitvoering ging. Door het hoge aantal aanvragen voor deze regeling was er een langere doorlooptijd dan bij reguliere aanvragen. Het is dan fijn om hierover met elkaar in gesprek te gaan en uit te leggen wat er speelt. Dit zorgde voor wederzijds begrip. Met de Federatie Nabestaanden Geweldslachtoffers (FNG) voerden we een gesprek en waren we aanwezig bij de door hen georganiseerde landelijke bijeenkomsten.
Samenwerking met politie en Openbaar Ministerie
Voor de beoordeling van de aanvragen is het Schadefonds voor een groot deel afhankelijk van informatie van politie en het Openbaar Ministerie (OM). Voor het delen van informatie hebben we contact met beide organisaties. Het is belangrijk dat we regelmatig overleggen met de organisaties, zowel op landelijk als lokaal niveau, om uit te leggen wat het nut en de noodzaak is van het delen van informatie. Zonder informatie kan het gebeuren dat we de aannemelijk of de ernst van het letsel niet kunnen vaststellen. Het delen van informatie kan voor het slachtoffer het verschil maken tussen een toe- en afwijzing van het Schadefonds. Met de politie hebben we contact om het probleem voor het verstrekken van politiegegevens aan te pakken. Ook het ministerie van Justitie en Veiligheid werkt hier nu aan. We werken samen om dit op te lossen door het aanpassen van de regelgeving op langere termijn en voor nu een tussentijdse oplossing te bedenken.
Samenwerking met het CJIB
Voor het verrekenen van de verstrekte tegemoetkoming van het Schadefonds met de geïncasseerde schadevergoeding door het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) zijn de systemen van beide partijen aan elkaar gekoppeld. In 2023 zijn we doorgegaan met het verbeteren van de programmatuur tussen beide systemen zodat de gegevensuitwisseling verbetert. In 2024 staat de invoering van deze technische koppeling gepland.
Samenwerking met NSCR en WODC
In 2023 zijn we doorgegaan met het onderzoek ter ondersteuning van ‘evidence based’ werken. Vorig jaar heeft het Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) onderzoek gedaan naar de effectiviteit van ons beleid. Hiermee is een eerste stap gezet voor wat betreft het meten van effectiviteit. De belangrijkste resultaten zijn dat slachtoffers die in hun ogen een rechtvaardige uitkering ontvangen, een betere mentale en fysieke gezondheid hebben. De rechtvaardige uitkering houdt in dat slachtoffers het gevoel hebben dat de uitkering die zij ontvingen passend is gezien het letsel dat zij hadden ten tijde van het indienen van de aanvraag. Maar ook dat de uitkering passend is gezien de inspanning en tijd die zij hebben verricht voor het indienen van een aanvraag. Via de werkagenda Justitie en Veiligheid zijn we met het WODC een doelgroeponderzoek gestart. Dit onderzoek wordt in de zomer 2024 afgerond.
Commissie
In 2023 nam plaatsvervangend voorzitter dhr. mr. L.C.P Goossens afscheid van de Commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven omdat de maximale 12 jaar dat een commissielid verbonden mag zijn aan het Schadefonds was bereikt. Tot april 2022 was hij voorzitter van de Commissie. Commissielid dhr. mr. F.J. Beerling nam afscheid vanwege het bereiken van de leeftijd van 70 jaar. In 2023 zijn dhr. dr. J.J.M. van Rij en dhr. dr. P.H. Zuurbier benoemd als lid van de Commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven.
In 2023 bestond de Commissie uit de volgende personen:
Voorzitter
Mevr. mr. A.J.J.G. Schijns
Leden
Mevr. mr. J.R. Dierx
Mevr. S. Dijkstra PhD
Mevr. mr. drs. E.A.M. Govers
Dhr. mr. F. de Nerée tot Babberich
Dhr. mr. J.J.M. van Rij
Mevr. mr. A.I. van Strien
Dhr. mr. O.P.G. Vos
Dhr. dr. P.H. Zuurbier
Vooruitblik 2024
Herijken uitvoeringsbeleid
In 2024 passen we het beleid aan rondom het vooronderstellen van letsel. Dit doen we onder andere op basis van wetenschappelijke inzichten en ervaringsonderzoek. Daarnaast kijken we of recente jurisprudentie tot wijzigingen leidt in het huidige beleid over shockschade. Ook kijken we of er knelpunten zijn in de uitvoering van het beleid voor de tienjaarstermijn. Beleidswijzigingen in de uitvoering verwerken we in onze Beleidsbundel en de Letsellijst. Deze staan op onze website.
Implementatie Wet seksuele misdrijven
Het is fijn dat met dit wetsvoorstel erkenning komt voor slachtoffers van zedenmisdrijven. We verwachten dat de Wet seksuele misdrijven per 1 juli 2024 in werking treedt. Naast de opzet variant en de schuld- en opzetverkrachting, valt ook de schuldaanranding onder de reikwijdte van het Schadefonds. We bereiden ons voor door scenario’s op te stellen over de mogelijke impact van deze wet en we maken beleid om deze aanvragen goed te kunnen behandelen. Goede en transparante informatie naar aanvragers en ketenpartners is belangrijk, waarbij we helder aangeven voor welke aanvragen slachtoffers bij het Schadefonds terecht kunnen.
Menselijke maat in de dienstverlening
De verbetering van de dienstverlening met oog voor de menselijke maat, in lijn met de Rijksbrede verbeteragenda Werk aan Uitvoering, gaat door. Dit doen wij in aansluiting op de behoeftes van de aanvrager. Op basis van onderzoek onder burgers zijn alle brieven, die wij sturen aan aanvragers, herschreven op taalniveau B1. Deze brieven gaan we in 2024 stap voor stap gebruiken. Ook starten we met nieuwe online aanvraagformulieren.
Terugdringen werkvoorraad
In 2024 pakken we de hoge werkvoorraad aan. De hoge werkvoorraad komt doordat we meer aanvragen ontvingen dan vooraf berekend was. Ook zijn medewerkers die reguliere aanvragen behandelen voor een lange periode ingezet voor de Tijdelijke regeling financiële tegemoetkoming slachtoffers geweld in de jeugdzorg. We willen geen hoge werkvoorraad omdat de behandelduur langer wordt en het is dubbel werk omdat aanvragen verouderen en we opnieuw informatie over het misdrijf of het letsel moeten opvragen.
Samen, slimmer en sneller aanvragen behandelen
We werken met een proeftuin om te kijken of we samen, slimmer en sneller aanvragen kunnen behandelen. We maken gebruik van nieuwe online aanvraagformulieren, werken samen in een multidisciplinair team en vragen de aanvrager hoe zij deze dienstverlening ervaren. We kijken hoe dit gaat, zodat duidelijk is wat de gevolgen zijn voor de aanvrager, medewerkers, en ketenpartners.
Delen kennis erkenning
We blijven onze kennis en ervaring met het bieden van erkenning op verschillende manieren delen. Er wordt een kennisnetwerk gestart waarbij we betrokken zijn. Ook hebben we contact met de Nationale Ombudsman (Nom) naar aanleiding van het rapport ‘Herstel bieden: een vak apart.’ De Nom onderzocht tien hersteltrajecten waaruit blijkt dat overheidsinstanties bijna niet leren van ervaringen uit eerdere hersteltrajecten, en steeds het wiel opnieuw uitvinden. We denken graag mee hoe we samen beter kunnen worden in het uitvoeren van hersteltrajecten. Dit doen we door het delen van kennis en ervaringen.
Het Schadefonds Geweldsmisdrijven geeft een financiële tegemoetkoming aan slachtoffers met ernstig psychisch of fysiek letsel. Daarmee erkent het Schadefonds namens de samenleving vanuit de overheid het onrecht dat hun is aangedaan. Zo draag het Schadefonds bij aan herstel van vertrouwen en doet recht aan slachtoffers en hun naasten.